«آقای دکتر/خانم دکتر، وقتی عصبی میشوم دندانهایم درد میکند…»
جملهٔ بالا، شرح حال برخی از مراجعین دندانپزشکی است که از زبان بسیاری بیان میشود. دندانپزشکان اغلب با کمی تردید در مورد صحت ارتباط استرس و درد دندان اظهار نظر میکنند. چون در بیشتر موارد علت دنداندرد قابل تشخیص و درمان است و استرس در بسیاری از اوقات «علت» برای دنداندرد نیست؛ اما در این مطلب سعی خواهیم کرد به این سؤال جواب بدهیم که آیا دنداندرد عصبی وجود دارد یا خیر؟
درد و اعصاب
درد ماهیتی پیچیده دارد. درد فقط یک بعد فیزیکی ندارد و صرفاً یک انتقال پیام ساده از مبدأ (محل درد) به محل تفسیر درد (مغز) نیست. در مسیر انتقال درد و احساس درد اتفاقات زیادی میافتد. حتی در مواردی ممکن است که درد در مبدأ، مسیر انتقال یا در محلهای تفسیر دستخوش تغییر و تحول شود.
استرس میتواند با روشهای مختلف روی احساس درد ما تأثیر بگذارد. احتمالاً در استرس فاکتورهای التهابی بیشتری ترشح میشوند. در ترشح این فاکتورها تفسیر درد دچار تغییر میشود؛ بنابراین در دورههای استرس ممکن است که ما درجه شدت درد را متفاوت احساس کنیم. دردهای دندانی که علت دندانی واضح دارند، ممکن است در دورههای پراسترس، حس درد متفاوتی را نسبت به دورههای بدون استرس نشان دهند. نتیجه اینکه درد دندان حین عصبی شدن ممکن است در مقیاس محدود تا حدودی صحت داشته باشد ولی بالطبع عصبی شدن در این موارد اتیولوژی دنداندرد نیست و فقط یک فاکتور مشارکت کننده در تفسیر شدت درد است. در همهٔ افراد پاسخ به استرس در احساس درد تأثیر یکسان ندارد و شاید حتی برخی افراد در دورههای پراسترس درد کمتری را هم احساس کنند.
استرس همچنین باعث افزایش حرکات سایشی دندانها روی هم و فشار دندانها روی همدیگر میشود. به این ترتیب به طور مستقیم با سایش دندانها روی هم ممکن است درد احساس شود. انقباض عضلات فک و مشکلات مفصل فک که با استرس تشدید میشود هم روی احساس درد در ناحیه فک و صورت و دندانها تأثیر مستقیم دارد.
استرس و خرابی دندانها
استرس با روشهای مختلف میتواند یکی از عوامل خرابی دندانها باشد. استرس باعث بیماریهای لثه میشود، خشکی دهان متعاقب استرس عامل پوسیدگی است، در حضور استرس مصرف قندها افزایش مییابد و استرس باعث ترس از مراجعه به دندانپزشک و خرابی بیشتر دندانها میشود.
دردهای غیر دندانی، دنداندرد عصبی
گاهی دردهای ناحیه فک و صورت که به صورت دنداندرد احساس میشوند واقعاً به مشکل خود دندان مربوط نمیشوند. این دردها را دردهای غیر دندانی مینامیم. دردهای غیر دندانی که به شکل دنداندرد احساس میشوند اشکال متنوعی دارند و بسیاری از آنها با استرس تشدید میشوند. مثلاً میگرن یکی از بزرگترین مقلدان درد دندان، یا آنژین صدری که میتواند به صورت درد دندان در فک پایین احساس شود، با استرس ممکن است که شروع شده یا تشدید شوند.و نکته مهم اینست که استرس عامل شروع برخی سردردهاست و سردردها میتوانند علایم دندان درد را هم تقلید کنند.
دردهای نوروپاتیک و سایکولوژیک هم اگرچه از خانوادههای مجزا هستند ولی ممکن است که با استرس رابطه مستقیم داشته باشند و در حضور استرس تشدید شوند؛ بنابراین افزایش شدت احساس این دردها در حین عصبی شدن و افزایش استرس منطقی و قابلقبول است.
منبع: وب سایت دکتر علی مرسلی