تبخال و دندانپزشکی :علل، پیشگیری و درمان

مراجعینی داریم که وقت می‌گیرند و برای کار دندانپزشکی خود مراجعه می‌کنند؛ اما زمانی که روی یونیت دندانپزشکی می‌نشینند دندانپزشک متوجه می‌شود که فرد دچار تبخال شده است. معمولاً در چنین حالتی، دندانپزشکان از ارائه درمان برای بیمار مبتلا به این شرایط سعی می‌کنند که خودداری کنند. در این مطلب در مورد علت اینکه چرا بهتر است برای کسانی که به تبخال مبتلا هستند کار دندانپزشکی انجام نشود، می‌پردازیم. ضمناً عوامل محرک آن و راه‌های کنترل آن هم در این مطلب درج شده است.

تبخال چیست؟

عامل تبخال ویروسی از خانواده هر پس سیمپلکس است. این ویروس دو نوع یک و دو دارد (HSV2 بیشتر عامل زخم تناسلی است و HSV1، نوع دهانی را ایجاد می‌کند). تبخال کاملاً با آفت متفاوت است و حتی محل‌های بروز این دو با هم فرق دارند…هرپس لبیالیس در میان افراد جامعه یافته شایعی است.  ویروس‌های هرپس، سلول‌های عصبی را آلوده می‌سازند و ممکن است بطور مخفی در سلول‌های عصبی به حالت خفته درآیند. بر اثر تحریک (مانند استرس، بیماری زمینه ای مثل سرماخوردگی و …)، ویروس از حالت خفته به حالت فعال در می‌آید. ویروس از طریق آکسون‌های عصبی به پوست برمی‌گردد و در آنجا تکثیر پیدا کرده و ایجاد تب خال می‌کند. به طور میانگن تا سه بار درسال ممکن است با فعال شدن ویروس هر پس، ابتلا به تبخال در افراد ناقل ویروس مشاهده شود.

مراجعین دندانپزشکی مبتلا به هرپس چه باید بکنند؟

مراجعین دندانپزشکی را دو گروه تشکیل می‌دهند. بیماران اورژانس که با درد شدید و غیرقابل کنترل مراجعه کرده و مبتلا به هر پس هستند، حتی الامکان در مراکز درمانی با کنترل عفونت می‌توانند درمان اورژانسی شوند. در برخی مواقع داروهای ضدویروس هم برای این بیماران تجویز و مورد استفاده قرار می‌گیرد. برای مراجعین عادی اما این اجبار وجود ندارد. وقت درمان آن‌ها تا زمان بهبود تبخال آن‌ها (که می‌تواند با خشک شدن زخم یا محو کامل آن مشخص شود) کنسل می‌شود. به این ترتیب خطرات پخش ویروس در محیط درمانی برطرف می‌شود.

چرا ویروس هرپس خطرناک است؟

بعضی از مراجعین تبخال را زخم عادی و ساده می‌پندارند و اصرار دارند که با حضور زخم برای آن‌ها کار درمانی انجام بشود. حقیقت است که ویروس عامل(ویروس هرپس) در افراد سالم، مشکلی ایجاد نمی‌کند؛ اما در افراد کهنسال، نوزادان، بیماران دچار نقص ایمنی و بیمارانی که پیوند عضو برایشان صورت گرفته است، حتی می‌تواند به انسفالیت و مرگ منجر شود! لذا علیرغم ساده انگاری از سوی برخی از مراجعین، قضیه به این سادگی نبوده و خطراتی برای سلامتی بقیه بیماران حتی با وجود تدابیر شدید کنترل عفونتی در مراکز درمانی در پی دارد. ویروس هر پس پتانسیل انتقال بالایی به افراد دارد به همین دلیل برای جلوگیری از پخش شدن ویروس نیاز است که تدابیر بهداشتی سفت و سختی در مورد بیماران مبتلا به هر پس اتخاذ شود.
برای دندانپزشکان هم کار برای بیماران دچار تبخال عوارضی دارد و می‌تواند نوعی از زخم انگشت (به نام هرپتیک ویتلو) ایجاد کند.

چه عواملی باعث می‌شود که تبخال بزنیم؟

عامل اصلی این عارضههمانطور که گفته شد ویروس می‌باشد اما این ویروس به‌صورت نهفته در اعصاب باقی می‌ماند و در مواقعی با تحریک مجدد فعال شده و زخم ایجاد می‌کند. در استرس‌های روانی یا فیزیکی، بروز تبخال بیشتر می‌شود. بارداری یا عادت ماهیانه، نقص ایمنی، سرما، نورخورشید، خستگی بیش از حد، سرماخوردگی، نور خورشید و اعمال دندانپزشکی یا جراحی ممکن است که عوامل آغازگر فعالیت مجدد ویروس هر پس باشند. اعمال دندانپزشکی از جمله مواردی است که هم به دلیل استرس‌های قبل از مراجعه بیمارانو هم تحریک فیزیکی بافت‌های دهان حین کار، می‌توانند محرک بالاقوه بروز تبخال باشند.

آیا تبخال قابل پیشگیری یا درمان است؟

این عارضه معمولاً بین دو تا سه هفته از شروعش، خودبه‌خود در افراد سالم برطرف می‌شود. افرادی که نقص ایمنی ندارند می‌توانند از دوکوزانول (بهنیل الکل) که توسط اداره دارو و غذای ایالات‌متحده تأییدشده است به‌صورت موضعی در محل زخم‌های هر پسی استفاده کنند؛ اما در بیماران دچار نقص ایمنی گاهی درمان ویروسی برای هر پس در نظر گرفته می‌شود. کسانی که بعد از مراجعه به دندانپزشک یا قبل از مراجعه (به دلیل استرس) تبخال می‌زنند می‌توانند داروها را به‌صورت پیشگیرانه با مشورت با دندانپزشک خود استفاده کنند. اگرچه نمی‌توان تبخال را معالجه کرد یا به‌کلی از آن پیشگیری کرد، اما راه‌هایی وجود دارد که می‌تواند توالی بروز آن را کاهش دهد یا مدت بروز آن را محدود کند. پیشگیری از مبتلا شدن افراد غیر آلوده به ویروس با رعایت بهداشت فردی، کنترل عفونت شدید و رفع محرک‌های ویروس هر پس (مانند استرس، نور آفتاب و …) ممکن است. زمانی که زخم‌ها دردناک هستند از مسکن‌هایی مانند ایبوپروفن، استامینوفن و … برای کاهش درد می‌توان استفاده کرد. در کودکان برای کنترل درد هرگز نباید از آسپرین استفاده کرد.

منبع: وب سایت دکتر علی مرسلی